Każdy z nas ma prawo do tego, by zdecydować o tym, co stanie się z naszym majątkiem po śmierci. Rozporządzenie takie to testament. Gdy z jakiegoś powodu dokument ten nie został sporządzony za życia spadkodawcy, pozostałą po nim masę spadkową dziedziczą tzw. spadkobiercy ustawowi. Prawo spadkowe reguluje ustawa z dnia 23.04.1964 r. oraz Kodeks Cywilny.
Skomplikowane relacje rodzinne bardzo często prowadzą do sytuacji, gdy spadkodawca na mocy testamentu (lub jeszcze za życia) przekazuje swój majątek spadkobiercom z pominięciem spadkobierców ustawowych. Prawo spadkowe w swoim zbiorze praw i obowiązków, przewidując taką możliwość, stworzyło warunki pokrzywdzonym spadkobiercom ustawowym dochodzenia swoich praw poprzez roszczenie o zachowek.
Roszczenie o zachowek
Zachowek to część spadku, która przysługiwałaby spadkobiercy, gdyby ten miał możliwość dziedziczenia ustawowego. Roszczenie o zachowek jest prawem, jakie przysługuje spadkobiercy ustawowemu, gdy ten pomimo uprawnień nie odziedziczył należnej części masy spadkowej w żadnej z postaci, czyli ani w postaci zapisu, ani w postaci darowizny.
Prawo spadkowe przewiduje również sytuację, gdy spadkobiercy ustawowi otrzymali w drodze dziedziczenia zapis lub darowiznę, jednak ich wartość jest mniejsza niż przynależna im część spadku. W takiej sytuacji spadkobiercy mają prawo do wniesienia roszczenia o uzupełnienie, czyli dopłatę różnicy wynikającej z wartości uzyskanego majątku a wartości należnego im prawnie zachowku.
Komu przysługuje zachowek?
Zgodnie z prawem spadkowym osobami uprawnionymi do otrzymania zachowku są członkowie najbliższej rodziny, czyli:
- spadkobiercy zstępni: dzieci, wnuki i kolejne pokolenia wnuków,
- małżonek, małżonka, którzy w momencie śmierci spadkodawcy pozostawali z nim w związku małżeńskim.
Jeżeli spadkodawca nie posiadał spadkobierców zstępnych, czyli tych bezpośrednio dziedziczących, wówczas osoby uprawnione do zachowku to:
- małżonek, małżonka,
- rodzice spadkodawcy.
Komu nie przysługuje zachowek?
Spadkobiercy ustawowi czujący się pokrzywdzeni decyzją spadkodawcy mają prawo do roszczenia o zachowek. W takich sytuacjach najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy świadczonej przez radcę prawnego. Specjalista przeprowadzi klienta przez wszelkie procedury związane z zakwestionowaniem testamentu i zawartych w nim zapisów dziedziczenia.
Jednak prawo spadkowe przewidziało okoliczności, gdy spadkobiercy ustawowemu nie przysługuje roszczenie o zachowek, uznając prawo spadkodawcy do wydziedziczenia. Spadkodawca bowiem, ma prawo wydziedziczyć swoich spadkobierców i pozbawić ich zachowku, gdy:
- wbrew jego woli postępują w sposób całkowicie zaprzeczający zasadom współżycia społecznego,
- dopuścili się wobec spadkodawcy umyślnego przestępstwa,
- nie dopełniają obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy,
- gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu z winy współmałżonka i sąd uznał to żądanie za uzasadnione,
- obiektywnie uznane są jako osoby niegodne.
Aby decyzja spadkodawcy nabrała mocy prawnej, przyczyna wydziedziczenia powinna zostać podana w testamencie. Jeżeli osoba wydziedziczona posiada swoich spadkobierców zstępnych to oni w dalszym ciągu pozostają uprawnieni do zachowku nawet wtedy, gdy wydziedziczona osoba przeżyje spadkodawcę.
Przedawnienie
Radca prawny występujący w imieniu swojego klienta z roszczeniem o zachowek musi przestrzegać terminu przedawnienia roszczenia, które upływa w okresie 5 lat od momentu otwarcia testamentu.
